આપણે ઘણીવાર બેંકમાં ચેક જમા કરીએ છીએ, પણ મોટાભાગના ગ્રાહકોને એ ખબર નથી હોતી કે ચેકના પાછળ હસ્તાક્ષર કેમ કરાવાય છે અને કઈ પરિસ્થિતિમાં તેનું મહત્વ વધી જાય છે. ચાલો આજે આપણે જાણી લો કે ચેકના પાછળ હસ્તાક્ષર શા માટે કરવું જોઈએ અને તેનું શું ફાયદો છે.
1. ચેકના પ્રકાર પર આધારિત જરૂરિયાત
ચેકના પાછળ હસ્તાક્ષર કરવાની જરૂરિયાત એ ચેકના પ્રકાર પર આધાર રાખે છે:
ધારક ચેક (Bearer Cheque):
આ સામાન્ય પ્રકારનો ચેક હોય છે, જેમાં ચેક પર જે વ્યક્તિનું નામ લખેલું હોય, તે અથવા જે કોઈ પણ વ્યક્તિ ચેક લઇને આવે, તે બેંકમાંથી રકમ ઉઠાવી શકે છે. બેંક હસ્તાક્ષર દ્વારા ખાતરી કરે છે કે ચેક સાચા વ્યક્તિ પાસે પહોંચ્યો છે.
તેથી, જો તમે કોઈ બીજાના નામનો ચેક જમા કરો છો, તો બેંક તમારા ઓળખના પ્રમાણ રૂપે તમારા હસ્તાક્ષર લેશે.
અકાઉન્ટ પેયી ચેક
આ પ્રકારનો ચેક સૌથી વધુ સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે. ચેકના ઉપર ભાગે બે સમાંતર રેખા (//) સાથે “Account Payee” લખેલું હોય છે.
આ ચેકની રકમ સીધા જાહેર થયેલા ખાતામાં જમા થાય છે.
આ કારણસર, આવા ચેકના પાછળ હસ્તાક્ષર કરવાની જરૂર રહેતી નથી.
2. આરબીઆઈના નિયમો અનુસાર
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) અનુસાર, ધારક ચેક માટે પાછળ હસ્તાક્ષર કરવું જરૂરી છે.
જો તમે તમારા પોતાના નામે જ ધરાવનાર ચેક પણ જમા કરો છો, તો પણ કેટલીક બેંકો રેકોર્ડ માટે હસ્તાક્ષર માંગે છે.
3. હસ્તાક્ષરના ફાયદા શું છે?
* ચેક કોણે જમા કર્યો તેનો રેકોર્ડ રહે છે
* ટ્રાન્ઝેક્શનની વિશ્વસનીયતા વધે છે
* ભવિષ્યમાં કોઈ વિવાદ ઊભો થાય ત્યારે પુરાવા રૂપે કામ આવે
* ચેક ગુમ થવો કે દુરુપયોગ થવાની સ્થિતિમાં બચાવ મળે
4. સાવચેત રહેવું જરૂરી છે
ચેકના પાછળ સાચી અને સ્પષ્ટ સહી કરવી ખુબ જ જરૂરી છે. ખોટી અથવા અસ્પષ્ટ હસ્તાક્ષર કરવાથી ચેક રદ થઇ શકે છે અથવા ખોટા હાથે જઈ શકે છે, જેના કારણે નાણાંકીય નુકસાન થઈ શકે છે.
