જયારે ભારત તેના 76મા ગણતંત્ર દિવસની ઉજવણી કરી રહ્યું છે, ત્યારે રાષ્ટ્રના સ્થાપના માળખામાં સમાવિષ્ટ સમાનતા, સમાવેશ અને વિકાસના સિદ્ધાંતોને સમાવિષ્ટ કરતી પહેલો પર ચિંતન કરવાનો સમય છે. આમાં, જળ જીવન મિશન એક પરિવર્તનશીલ શક્તિ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, જે લાખો ઘરોને સ્વચ્છ પીવાનું પાણી પૂરું પાડે છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ગ્રામીણ ભારતમાં સ્વચ્છ પીવાના પાણીને ઘર-ઘર પહોંચાડવા માટે જળ જીવન મિશન (જેજેએમ) ના મહત્વ પર સતત ભાર મૂક્યો છે. આ ધ્યેયે ગુજરાતમાં ક્રાંતિ લાવી દીધી છે, જેણે તેના ગ્રામીણ સમુદાયોના તાણાવાણામાં સ્થિતિસ્થાપકતા અને પ્રગતિની ગાથાઓ ગૂંથી છે.
આ ગણતંત્ર દિવસનું વિશેષ મહત્વ છે કારણ કે દેશભરના 179 જળ યોદ્ધાઓને ગણતંત્ર દિવસની ઉજવણીમાં જોડાવા માટે વિશેષ અતિથિ તરીકે આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા છે. આમાંથી, ગુજરાતના 5 જળ યોદ્ધાઓને જળ જીવન મિશનને આગળ વધારવામાં તેમના અસાધારણ પ્રયાસો બદલ વિશેષ અતિથિ તરીકે સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે.
ગુજરાતના નવસારી જિલ્લાનું એક નાનું ગામ ઘેકટી, ગ્રામ્ય પાણી અને સ્વચ્છતા સમિતિ (વીડબ્લ્યુએસસી) ના પ્રમુખ સુનીલ કુમાર અમૃતલાલ પટેલના નેતૃત્વમાં પાણીની અછતને પહોંચી વળવામાં સ્થિતિસ્થાપકતાનું એક આદર્શ ઉદાહરણ પૂરું પાડ્યું છે.
વર્ષો સુધી, રહેવાસીઓ હેન્ડપંપ અને કુવાઓ પર આધાર રાખતા હતા, પરંતુ જ્યારે આ પાણી પીવાલાયક ન રહ્યા, ત્યારે તેમને કાવેરી નદીની નજીક 2.10 કિલોમીટર દૂર આવેલા બોરવેલ પર આધાર રાખવો પડ્યો. કોવિડ-૧૯ રોગચાળા દરમિયાન લોજિસ્ટિક્સ અને નાણાકીય અવરોધો વધુ ખરાબ બન્યા, જે લીધે સ્થાયી ઉકેલોની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવો પડ્યો.
વીડબ્લ્યુએસસી એ સમુદાય-સંચાલિત અભિગમ દ્વારા ઘર દીઠ રૂ. 2000 એકત્ર કર્યા અને વાર્ષિક રૂ. 330 પાણી કર લાગુ કર્યો. જળ જીવન મિશન હેઠળ, બોરવેલનું નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું, પાઇપલાઇનનું વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું અને એક આરઓ પ્લાન્ટ અને ઠંઠા પાણીનો પ્લાન્ટ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યો, જેનાથી નજીવા દરે સ્વચ્છ પાણી પૂરું પાડવામાં આવ્યું.
“સરકારની ‘હર ઘર જલ’ પહેલથી આ વાતની ખાતરી થઈ ગઈ છે કે અમારા ગામના 100% પરિવારો નળ જોડાણોથી આવરી લેવામાં આવ્યા છે. આ પ્રશંસનીય પ્રયાસોએ ગામની મહિલાઓના કાર્યભારમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કર્યો છે અને ગ્રામજનો દ્વારા પાણી સમિતિમાં મૂકેલા વિશ્વાસને કારણે, અમે અમારા સમુદાયને વધુ સારી પાણીની સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં સફળ રહ્યા છીએ.”, સુનિલકુમાર અમૃતલાલ પટેલ કહે છે.
હવે, દિવસમાં બે વાર સ્વચ્છ પીવાનું પાણી પહોંચાડવામાં આવે છે, જેના કારણે મહિલાઓ પરનો બોજ ઓછો થાય છે અને ગામડાના સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો થાય છે. વીડબ્લ્યુએસસીના પ્રયાસોથી નાણાકીય સ્થિરતા પણ આવી છે, જેમાં 12.87 લાખ રૂપિયાનો વધારાનો ખર્ચ અને જાળવણી માટે 0.71 લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ થયો છે. ઘેકટીની સફળતા પાયાના સ્તરે નેતૃત્વ અને સામુદાયીક ભાગીદારીની અસર દર્શાવે છે, જે સ્થાયી પાણીના ઉકેલો માટે એક આદર્શ ઉદાહરણ પૂરું પાડે છે.
તેવી જ રીતે, ગુજરાતના કેલિયા વાસણામાં પણ પાણીના લીકેજ અને અસમાન વિતરણની સમસ્યા હતી. વીડબ્લ્યુએસસીના અધ્યક્ષ હિરલબેન હિતેન્દ્રભાઈ પટેલના નેતૃત્વ હેઠળ, 4000 નવી પાણીની લાઈનો અને બે એલિવેટેડ ટાંકીઓ બનાવવામાં આવી હતી, સાથે જ એક વાલ્વ સિસ્ટમ બનાવવામાં આવી હતી જે સમાન પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરે છે. આ ફેરફારોથી પાણી ભરાવાની સમસ્યા, વીજળીનો ખર્ચ અને બોરવેલ પરની નિર્ભરતામાં ઘટાડો થયો, જેના કારણે આરોગ્ય, કૃષિ અને એકંદર ઉત્પાદકતામાં સુધારો થયો.
હિરલબેન જણાવે છે, “સૌપ્રથમ, હું યોજનાને ઝડપી મંજૂરી આપવા, ગામની પાણી સમિતિને વિવિધ તાલીમ આપવા અને એક વર્ષમાં પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ કરવા બદલ વાસ્મો, અમદાવાદનો હૃદયપૂર્વક આભાર વ્યક્ત કરવા માંગુ છું. ભારત અને ગુજરાત સરકાર દ્વારા ‘નલ સે જલ’ કાર્યક્રમે અમારા ગામના કદને ધ્યાનમાં લીધા વિના, અમારા પાણી પુરવઠામાં શાંતિ અને નિયમિતતા લાવી છે. પાણી યોજનાના સફળ અમલીકરણ સાથે, આપણે હવે અન્ય વિકાસલક્ષી પ્રવૃત્તિઓને વેગ આપી શકીશું. હું જળ શક્તિ મંત્રાલય, ગુજરાતના માનનીય મુખ્યમંત્રી અને માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી મોદીનો તેમના અમૂલ્ય સમર્થન બદલ હૃદયપૂર્વક આભાર માનું છું.”
રાજ્યના આ જળ યોદ્ધાઓ ગણતંત્ર દિવસની ઉજવણી તેમજ અન્ય આયોજિત પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લેશે, અને તેમની પ્રેરણાદાયી ગાથાઓને જળ જીવન મિશન દ્વારા સ્વીકૃતિ મળશે અને સન્માનિત કરવામાં આવશે.
