આ વખતની લોકસભાની ચૂંટણીમાં રાષ્ટ્રવાદ મુખ્ય મુદ્દો છે. ચૂંટણી મેદાનમાં એક પાર્ટી એ છે જેના માટે રાષ્ટ્રવાદ સરહદ પર આધારિત છે. જ્યારે બીજા પક્ષ એ છે જેના રાષ્ટ્રવાદને ભારતની વિવિધતાની સાથે જાડીને અંગ્રેજાની સામે લડાઇ લડીને વિરોધ તરીકે જોઇ શકાય છે. ઐતિહાસિક રીતે જોવામાં આવે તો એક પાર્ટીના રાષ્ટ્રવાદને નવા તરીકે ગણી શકાય છે. જ્યારે બીજી પાર્ટીના રાષ્ટ્વાદને સ્વતંત્રતા સંઘર્ષની સાથે જોડનાર સંઘર્ષ તરીકે જોઇ શકાય છે. પરંતુ પ્રથમ પ્રકારના રાષ્ટ્રવાદની શરૂઆત પણ સ્વતંત્રતાના ગાળા દરમિયાન થઇ હતી. બંને પ્રકારના રાષ્ટ્રવાદને અલગ અલગ ગણી શકાય છે.
ભૌગોલિક સરહદ પર આધારિત હોવાના કારણે પ્રથમ રાષ્ટ્રવાદ વિવિધતાને દર્શાવીને તેના કરતા વધારે ભારે દેખાય છે. જ્યારે બીજા રાષ્ટ્રવાદમાં બહુમતિવાદને ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે. એક રાષ્ટ્રવાદ ભારતને હિન્દુ રાષ્ટ્ર તરીકે નિહાળે છે જ્યારે બીજા રાષ્ટ્રવાદમાં ધર્મિનરપેક્ષતા દેખાય છે. પ્રથમ પક્ષ ભાજપ સાથે અને અન્ય પક્ષ કોંગ્રેસ સાથે સંબંધિત છે. ભૌગોલિક સરહદ પર આધારિત હોવાના કારણે પ્રથમ પ્રકારના રાષ્ટ્રવાદને ભાજપની સાથે જાડવામાં આવે છે. એટલે કે ભાજપની મુખ્ય ચિંતા ભારતીય સરહદ સાથે જાડાયેલી છે. રાષ્ટ્રીય એકતા સાથે જોડાયેલી છે. આના માટે વિવિધતાને ઓછુ મહત્વ આપવામા આવ્યુ છે. ધાર્મિક-સાંસ્કૃતિક વિવિધતા ધરાવનાર આ દેશમાં એકતા સ્થાપિત કરવા માટે ભાવનાત્મક રીતે પણ ભારતને એક કરવાની જરૂર છે. ભાજપ આ દિશામાં અગ્રેસર છે. વિભાજનના કારણે ભારતના બે ભાગ થયા હતા. તેના આધાર તરીકે ધર્મને જાવામાં આવે છે.
જેથી આ પાર્ટી ભારતને હિન્દુ રાષ્ટ્ર તરીકે નિહાળે છે. આ પાર્ટી દ્વારા પાકિસ્તાનનો વિરોધ કરવામાં આવે તે સ્વાભાવિક છે. હિન્દુના પવિત્ર સ્થળ ભારતમાં છે. જ્યારે અન્ય ધર્મ સાથે જોડાયેલા અનેક સ્થળ દેશની બહાર છે. પરંતુ આ આધાર પર તેમની રાષ્ટ્રીયતા અંગે નિર્ણય કરવાની બાબત યોગ્ય રહેશે નહીં. જો કે આ સવાલ એટલો સરળ પણ નથી. ભારતના બંધારણમાં સાફ શબ્દોમાં કહેવામાં આવ્યુ છે કે ભારત એક ધર્મિનરક્ષેત પ્રજાતંત્ર છે. તમામ ધર્મને બંધારણ એક નજરથી નિહાળે છે. જાતિ, ધર્મ જેવી બાબતોથી ઉપર ઉઠીને તમામને એક સમાન તક આપે છે. તેમાં વિવિધતામાં એકતાના ભાવ દર્શાવવામાં આવ્યા છે.
ધાર્મિક સહિષ્ણુતાના મુળ તેમાં છે. કોંગ્રેસ પાર્ટી આ નજરથી ભારતીય રાષ્ટ્વાદને નિહાળે છે. આ રાષ્ટ્રવાદ ભારતીય રાષ્ટ્રીય આંદોલનના સ્વરૂપ તરીકે છે. સમયની સાથે સાથે તેમાં સુધારા કરવામાં આવ્યા છે. તેના માટે એક રાષ્ટ્ર, એક ધર્મ અને એક ભાષા જેવી કલ્પના રહેલી છે. હિન્દુ રાષ્ટ્રની છાપ આના માટે સર્વોપરિ છે. આ જ કારણ છે કે ભારતીય જનતા પાર્ટી પોતાને હિન્દુ હિતોના એકમાત્ર રક્ષક તરીકે ગણે છે. ભારતીય જનતા પાર્ટીના લોકો કોંગ્રેસ પાર્ટીને હિન્દુ હિતોના વિરોધી તરીકે ગણે છે. ખાસ કરીને સમજાતા એક્સપ્રેસના બ્લાસ્ટ બાદ ભાજપના નેતાઓએ જાહેરમાં આ વાત કરવાની શરૂઆત કરી હતી. કોંગ્રેસ રાષ્ટ્ર્ વિરોધી છે તેમ ભાજપના લોકો કહે છે. પુલવામા હુમલા અને ત્યારબાદ ભારત દ્વારા કરવામાં આવેલા હુમલાના કારણે મોદીન છાપ એક શÂક્તશાળી અને દેશને સમર્પિત નેતા તરીકેની ઉભરી છે. ઘટનાક્રમ એવા રહ્યા કે દેશમાં માહોલ રાષ્ટ્રવાદનો બની ગયો છે. ભાજપ આને જન જનની વચ્ચે લઇ જવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. કોંગ્રેસ પાર્ટી દ્વારા સમાવેશી સ્વરૂપવાળા રાષ્ટ્રવાદની વાત કરી રહી છે.
જો કે કોંગ્રેસ પાર્ટી દ્વારા આને ચૂંટણી મુદ્દો બનાવવામા આવ્યો નથી. આ રીતે બે પ્રકારના રાષ્ટ્રવાદ વચ્ચે જંગ છે. એકનુ કહેવુ છે કે ભારતીય વિવિધતાનુ સન્માન થવુ જોઇએ. જ્યારે બીજાનુ કહેવુ છે કે કોગ્રેસ પાર્ટી દ્વારા ભારતની રાષ્ટ્રીય છાપને ખરાબ કરવાના પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યા છે. પાકિસ્તાનની ભાષા બોલવાનો કોંગ્રેસ પર આક્ષેપ કરવામાં આવી રહ્યો છે. કોંગ્રેસ પાર્ટીએ એમ કહીને ચર્ચા જગાવી છે કે તે સત્તામાં આવશે તો કાશ્મીરમાં સેનાને આપવામાં આવેલા વિશેષાધિકાર પરત લઇ લેશે. ભારતીય જનતા પાર્ટી દ્વારા રાષ્ટ્રીય એકતા અને ત્રાસવાદના મુદ્દા પર ચૂંટણી મેદાનમાં છે જ્યારે કોંગ્રેસે બહુમતિવાળી સંસ્કૃતિને આધાર બનાવીને આગળ વધી રહી છે.
