મોદી સરકારે દેશના કાયદાકીય માળખામાં મોટા ફેરફારની દિશામાં પગલું ભર્યું છે. કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે શુક્રવારે લોકસભામાં CRPC અને IPC સંબંધિત નવા કાયદા રજૂ કરવા માટે બિલ રજૂ કર્યા છે, જેને સ્થાયી સમિતિને મોકલવામાં આવશે. આ અંતર્ગત હવે દેશમાં નવા કાયદા લાગુ કરવામાં આવશે અને ઘણા કેસમાં સજાની જોગવાઈઓમાં ફેરફાર કરવામાં આવશે. કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે લોકસભામાં બિલ રજૂ કર્યું, તેમણે કહ્યું કે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ લાલ કિલ્લા પરથી ૫ પ્રતિજ્ઞાઓ દેશની જનતા સમક્ષ મૂકી હતી. આમાંની એક પ્રતિજ્ઞામાં ગુલામીના ચિહ્નોને સમાપ્ત કરવાની વાત કરવામાં આવી હતી. આ એપિસોડમાં, હું ત્રણ બિલ લઈને આવ્યો છું, જે જૂના કાયદાઓને બદલવા જઈ રહ્યો છે. અમિત શાહે જણાવ્યું કે ભારતીય દંડ સંહિતા (૧૮૬૦), ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ (૧૮૯૮), ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ (૧૮૭૨)માં બનેલા આ કાયદાઓને ખતમ કરવામાં આવી રહ્યા છે અને નવા કાયદા લાવવામાં આવી રહ્યા છે. હવે દેશમાં ભારતીય ન્યાય સંહિતા (૨૦૨૩), ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા (૨૦૨૩) અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ (૨૦૨૩) પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવશે. અમિત શાહે ગૃહમાં કહ્યું કે જૂના કાયદા અંગ્રેજોએ પોતાના અનુસાર બનાવ્યા હતા, જેનો ઉદ્દેશ્ય સજા આપવાનો હતો. અમે તેમને બદલી રહ્યા છીએ, અમારો હેતુ સજા કરવાનો નથી પરંતુ ન્યાય આપવાનો છે.
ગૃહમંત્રીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે આ તમામ બિલો સ્ટેન્ડિંગ કમિટીને મોકલવામાં આવશે. નવા કાયદાનું પહેલું પ્રકરણ મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ સાથે સંકળાયેલું છે, બીજા પ્રકરણમાં માનવ અંગો સામેના ગુનાઓ છે. કયા કાયદામાં કેટલી કલમો હશે?.. જેના વિષે જણાવીએ તો, ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે લોકસભામાં માહિતી આપી હતી કે કાયદા સંબંધિત તમામ સમિતિઓ, રાજ્ય સરકારો, હાઈકોર્ટ, સુપ્રીમ કોર્ટ, લો યુનિવર્સિટી, સાંસદો, ધારાસભ્યો અને જનતાએ આ કાયદા બનાવવા માટે સૂચનો આપ્યા છે. ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા (૨૦૨૩) માં હવે ૫૩૩ વિભાગો હશે, ૧૬૦ વિભાગો બદલવામાં આવ્યા છે અને ૯ નવા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા (૨૦૨૩)માં ૩૫૬ કલમો હશે, જેમાં ૧૭૫ કલમો બદલવામાં આવી છે અને ૮ નવા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે. ઇન્ડિયન એવિડન્સ એક્ટ (૨૦૨૩)માં ૧૭૦ સેક્શન હશે, હવે ૨૩ સેક્શન બદલવામાં આવ્યા છે અને ૧ સેક્શન ઉમેરવામાં આવ્યું છે. ગૃહમંત્રી અમિત શાહે કહ્યું કે ભારતના કાયદામાં આવા ઘણા શબ્દોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો જે આઝાદી પહેલા હતા, તેમાં બ્રિટિશ શાસનની ઝલક હતી, જે હવે રદ્દ થઈ ગઈ છે, લગભગ ૪૭૫ જગ્યાએ તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો જે હવે નહીં થાય. હવે પુરાવામાં ડિજિટલ રેકોર્ડને કાનૂની માન્યતા આપવામાં આવી છે, જેથી કોર્ટમાં કાગળોનો ઢગલો ન થાય. એફઆઈઆરથી લઈને કેસ ડાયરી સુધીનું હવે ડિજિટલાઈઝેશન થશે, કોઈપણ કેસની સંપૂર્ણ ટ્રાયલ હવે વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા થઈ શકશે. કોઈપણ કેસની સમગ્ર કાર્યવાહી ડિજિટલ રીતે થઈ શકે છે.
ગૃહમંત્રી અમિત શાહે કહ્યું કે હવે કોઈપણ સર્ચમાં વીડિયોગ્રાફી જરૂરી રહેશે, તેના વગર કોઈ ચાર્જશીટ માન્ય રહેશે નહીં. અમે ફોરેન્સિક સાયન્સને મજબૂત કરી રહ્યા છીએ, કોઈ પણ સંજોગોમાં જ્યાં ૭ કે તેથી વધુ વર્ષની સજા હોય ત્યાં ફોરેન્સિક રિપોર્ટ જરૂરી રહેશે, એટલે કે ફોરેન્સિક ટીમની મુલાકાત લેવી જરૂરી રહેશે, અમે દિલ્હીમાં તેનો સફળતાપૂર્વક અમલ કર્યો છે. અમારું ધ્યાન ૨૦૨૭ પહેલા તમામ કોર્ટને ડિજિટાઇઝ કરવાનો પ્રયાસ કરવાનો છે. નવા બિલ હેઠળ ઝીરો એફઆઈઆર લાગુ કરવામાં આવશે, આ સાથે ઈ-એફઆઈઆર ઉમેરવામાં આવી રહી છે. ઝીરો એફઆઈઆર ૧૫ દિવસમાં સંબંધિત પોલીસ સ્ટેશનને મોકલવાની રહેશે, જો પોલીસ કોઈ વ્યક્તિને અટકાયત અથવા ધરપકડ કરે છે, તો તેણે પરિવારને લેખિતમાં જાણ કરવી પડશે.
