અમદાવાદ,: હૃદયરોગના જોખમના પરિબળો પરના વિશ્વવ્યાપી સંશોધનમાં અપૂરતી ઊંઘને હૃદયરોગના હુમલાના જોખમના નોંધપાત્ર પરિમાણ તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવી છે. કાર્ડિયોલોજિસ્ટ ડૉ. અભિષેક ત્રિપાઠી – સિનિયર કન્સલ્ટન્ટ, ઇન્ટરવેન્શનલ કાર્ડિયોલોજી, ઝાયડસ હૉસ્પિટલ, અમદાવાદ, ગુજરાત દ્વારા જાહેર પ્રતિભાવ-આધારિત અભ્યાસનું વિશ્લેષણ, અભ્યાસની વસ્તીના 38% લોકોમાં દૈનિક ઊંઘનો સમય 6 કલાક કે તેથી ઓછો નોંધે છે. અમેરિકન કોલેજ ઓફ કાર્ડિયોલોજીના જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા એક મોટા અભ્યાસ (461,347 પુરૂષો અને સ્ત્રીઓ) અનુસાર, છ કલાકથી ઓછી અથવા નવ કરતાં વધુ ઊંઘ લેનારા લોકોને હાર્ટ એટેક આવવાનું જોખમ 32 ટકા વધારે હતું.
5-6 કલાક અને ઓછા ઊંઘના સમયની અધ્યયન વસ્તીમાં હૃદયરોગનો વ્યાપ 37.5% જોવા મળ્યો હતો, અને 7 થી વધુ કલાકના દૈનિક ઊંઘના સમયના સબ્જેક્ટ ગ્રુપમાં તે 18.51% હતો. ડાયાબિટીસ, હાયપરટેન્શન અને ધૂમ્રપાન જેવા મુખ્ય જોખમી પરિબળોને ધ્યાનમાં લીધા પછી તે નોંધવામાં આવ્યું હતું.
ડૉ. અભિષેક ત્રિપાઠી કહે છે કે “ગુણવત્તા અને પૂરતી ઊંઘની અછતની ઘણી આડઅસર થાય છે; કમનસીબે, ઘણા લોકો તેનાથી પીડાય છે. ઊંઘની અછતની ખરાબ અસરોમાં હાયપરટેન્શન, છાતીમાં દુખાવો, અનિયમિત ધબકારા અને કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર વધે છે. ઊંઘની અછત સાથે સંકળાયેલી અન્ય ગંભીર પરિસ્થિતિઓમાં હૃદયરોગનો હુમલો, હૃદયની નિષ્ફળતા, સ્થૂળતા, કિડનીની સમસ્યા, ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર, પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ અને મગજને નુકસાનનો સમાવેશ થાય છે. ઊંઘની સમસ્યા ધરાવતા લોકો પણ તણાવમાં આવી શકે છે, જેના કારણે સમય જતાં હૃદય પર નકારાત્મક અસર પડે છે.
ડો. ત્રિપાઠી કહે છે કે નિરીક્ષણ અભ્યાસમાં 57% પુરૂષો અને 43% સ્ત્રીઓ હતી, વધુમાં 45.6% હાયપરટેન્શન અને 33.3% ડાયાબિટીસનો વ્યાપ દર્શાવે છે. પુરુષોના જૂથમાં હાઈપરટેન્શન 41% હતું જ્યારે સ્ત્રીઓમાં તે 51% હતું. ડાયાબિટીસનો વ્યાપ પુરૂષ જૂથમાં વધુ હતો (પુરુષોમાં 37% અને સ્ત્રીઓમાં 28.5%). અભ્યાસની વસ્તીના 12% લોકોએ હૃદય રોગ માટેના તમામ 3 જોખમી પરિબળો દર્શાવ્યા છે જે અપૂરતી ઊંઘ, ડાયાબિટીસ અને હાયપરટેન્શન છે.
ડૉ. અભિષેક ત્રિપાઠી અને ડૉ. બિનલ રાજ (ટીમના સભ્યો જેમણે ડેટા એનાલિસિસમાં મદદ કરી હતી) તેઓ જણાવે છે કે “ઘણી બધી રીતો છે કે ઊંઘનો અભાવ હાર્ટ એટેકનું જોખમ વધારે છે. કોર્ટિસોલનું નિયમન કેન્દ્રિય છે. કોર્ટિસોલ એ એક હોર્મોન છે જે તાણ પ્રત્યે શરીરના પ્રતિભાવને નિયંત્રિત કરવા માટે જવાબદાર છે. જો સ્તર ખૂબ ઊંચું હોય, તો તે શરીરનું બ્લડ પ્રેશર વધારશે. જ્યારે વ્યક્તિ સારી રીતે સૂઈ જાય છે, ત્યારે તેનું બ્લડ પ્રેશર રાત્રે નીચે જાય છે. કોર્ટિસોલના અસંતુલનને કારણે રાત્રે હાઈ બ્લડ પ્રેશર એ હૃદય રોગના જોખમમાં વધારો કરવાના સંભવિત માર્ગો પૈકી એક છે.
ઊંઘ સુધારવા માટે, ડૉક્ટર પાંચ સરળ પગલાંની ભલામણ કરે છે:
• દરરોજ રાત્રે એક જ સમયે સૂવા જવાનું અને સપ્તાહાંત સહિત દરરોજ સવારે એક જ સમયે ઉઠવાનું સુસંગત હોવું. આ તમારા શરીર માટે લય સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરે છે.
• ખાતરી કરો કે તમારો બેડરૂમ આરામદાયક તાપમાન સાથે આરામદાયક, શાંત અને ડાર્ક સ્પેસ છે.
• સ્ક્રીનનો સમય ઓછો કરો, ઊંઘના સમયના ઓછામાં ઓછા એક કલાક પહેલાં તમામ સ્ક્રીનને બંધ કરો.
• સૂવાનો સમય પહેલાં મોટા ભોજન, કેફીન અને આલ્કોહોલને ટાળવાથી તમારા શરીરને સારી રીતે ઊંઘવાની શ્રેષ્ઠ તક મળે છે.• અંતે, દિવસ દરમિયાન સક્રિય રહો.
